Biodiversiteit op de Brusselse begraafplaatsen

Het is een goed bewaard geheim: de Brusselse kerkhoven zijn een toevluchtsoord voor fauna en flora in een stedelijke omgeving. Met het juiste beheer kunnen ze nog verder ontwikkeld worden. Volgens botanicus Annelies Jacobs overleven zeldzame akkerplanten uit Brabant vandaag de dag dankzij de begraafplaatsen in de hoofdstad.  Dit staat te lezen op de website van Bruzz.

De rust op de begraafplaatsen biedt een zegen voor dieren, zoals zoogdieren en vogels, die er ongestoord kunnen leven terwijl het drukke verkeer om hen heen raast. Vleermuizen dartelen er rond zonder last te hebben van lichtvervuiling, uilen jagen er en jonge vossen hebben er vrij spel.

Begraafplaatsen trekken al langer de aandacht van biologen en natuurliefhebbers vanwege hun unieke biodiversiteit. Ze blijven gespaard van vastgoedontwikkelingen die veel andere groene gebieden in steden bedreigen. Deze plekken bieden een bijzondere diversiteit aan soorten die elders in steden vaak ontbreken. Hetzelfde geldt voor Brussel.

Biodiversiteit

In totaal beslaan alle kerkhoven op Brussels grondgebied meer dan 130 hectare. Hoewel er nog geen alomvattend plan is om ze actief te betrekken bij het behoud van stedelijke natuur, zijn er steeds meer initiatieven om de biodiversiteit op Brusselse kerkhoven te bevorderen.

Botanicus Annelies Jacobs geeft advies aan lokale overheden in Vlaanderen om de natuur op kerkhoven meer kansen te geven. Gemeentebesturen benaderen vaak Natuurpunt voor advies, bijvoorbeeld als ze een bijenplan willen implementeren vanwege het belang van bestuivers in ons ecosysteem. De gemeentelijke kerkhoven zijn vaak toplocaties voor wilde bijen.

Volgens Jacobs begint echt natuurbeheer met de planten. De vegetatie vormt de basis van het ecosysteem en trekt insecten aan, die op hun beurt weer vogels aantrekken.

Evere

Op het kerkhof van Brussel in Evere, dat dateert uit 1874 en bekend staat om zijn monumentale graven en eeuwenoude bomen, heeft de stad Brussel al maatregelen genomen om de natuur veerkrachtiger te maken. Grote open stukken worden niet langer gemaaid en zijn veranderd in bloemrijke graslanden waar vlinders, libellen en andere insecten zich thuis voelen.

Contrair aan wat men zou denken, spelen ook kortgemaaide gazons een rol bij het bevorderen van biodiversiteit op kerkhoven. Door regelmatig maaien ontstaat er voedselarme grasvelden die rijk zijn aan bloemen. Dit trekt hommels, vlinders en bijen aan. De combinatie van verschillende soorten vegetatie creëert een voedingsbodem voor diverse fauna.

Gemeentebesturen strooien vaak kleurrijke bloemenzadenmengsels uit met goede bedoelingen, maar volgens Jacobs is dit fout. Deze bloemen zijn gekweekt op eigenschappen die wenselijk zijn voor mensen, maar niet voor insecten. Ze pleit daarom voor het gebruik van inheemse planten, omdat deze de voorkeur genieten bij inheemse insecten.

Akkerplanten

De Brusselse kerkhoven zijn ook een laatste toevluchtsoord geworden voor akkerplanten die vroeger veel voorkwamen in de Brabantse akkers rond Brussel, maar nu bijna uitgestorven zijn. Deze pioniersplanten kunnen groeien op kleine zanderige stukjes grond. Een begraafplaats in Ukkel staat bijvoorbeeld bekend om heelbeen, een akkerplantje dat elders in België vrijwel verdwenen is.

Het kerkhof van Sint-Joost in Brussel is minder weelderig dan het kerkhof van Brussel, maar heeft al belangrijke stappen gezet op het gebied van natuurbeheer. Beide begraafplaatsen hebben echter nog potentieel om verder ontwikkeld te worden.

Anderlecht

Het Vogelenzangkerkhof in Anderlecht wordt geroemd om zijn natuurbeheer. De gemeente Anderlecht gebruikt geen pesticiden meer en past het maaibeheer aan met verschillende lagen, van kort tot lang gras. Bomen worden vervangen door inheemse soorten en onkruid tussen de klinkers wordt niet langer verwijderd. Het resultaat is een steeds groener wordend kerkhof waar allerlei dieren, zoals vlinders, bijtjes en vogels, zich thuisvoelen.

Met goed beheer kan de natuur op kerkhoven in Brussel weer tot bloei komen. De kerkhoven bieden niet alleen rust en troost voor mensen, maar zijn ook belangrijke leefgebieden voor verschillende plant- en diersoorten. Ze spelen een cruciale rol in het behoud van biodiversiteit in de stad.  En dit is zeker ook het geval in andere grootsteden, denk maar aan Antwerpen.