Hoe gaan we in de toekomst om met de dood en hoeveel plaats zal de dood innemen?

Met steden die wereldwijd worstelen om hun groeiende bevolking te huisvesten, is het ironisch dat stedelijke agglomeraties hun overledenen niet kunnen huisvesten. Bovendien leidt de toenemende vraag naar adequate faciliteiten en openbare ruimtes voor rouwrituelen tot hogere kosten voor crematie en begrafenissen. Steden moeten voortdurend kiezen tussen het bieden van onderdak aan de levenden versus de stervenden.

Het gebrek aan stedelijke ruimtes voor de doden en aan financiering voor het bouwen en onderhouden van crematoria en begraafplaatsen treft met name dichtbevolkte gebieden en buurten met lage inkomens. Toch houden masterplannen nauwelijks rekening met dergelijk cruciaal openbaar grondgebruik, wat resulteert in ongeplande stedelijke ontwikkeling en vertraagde vernieuwing van stedelijk land, uiteindelijk putten uit stadskasbudgetten en planners verhinderend om het potentieel te realiseren.

Bovendien bracht COVID-19 verschillende grimmige uitdagingen met zich mee voor de lijkbezorging van overledenen. Hoe kunnen steden deze ernstige zorgen aanpakken en de langetermijngevolgen ervan beoordelen door te zorgen voor adequate faciliteiten om aan de groeiende vraag naar crematie- en begraafplaatsen te voldoen? Hoe kunnen steden betere oplossingen bieden om ze toegankelijker en betaalbaar te houden voor iedereen?

De uitdagingen van de stedelijke doden

Begraafplaatsen dienen als de laatste fysieke ontmoetingsplaats voor hen die rouwen. De lijkbezorging van  overledenen heeft een hoge sacrale, emotionele en filosofische waarde voor de mensheid als een gedeelde collectieve ervaring, vaak geassocieerd met spanning en taboes. Stedelijke ruimtes voor de doden maken dus deel uit van de culturele geografie en sociale infrastructuur van een stad, waar ultieme offers van liefde en respect worden gebracht. Aan de andere kant zijn stedelijke ruimtes voor de doden ook ruimtes die vaak discriminatie en tegenstand ondervinden in bepaalde landen. Toch behoren ze tot de meest verwaarloosde landschappen binnen het stedelijke milieu.

Neem bijvoorbeeld het protest van burgers in Singapore toen tientallen begraafplaatsen werden geruimd om plaats te maken voor huizen en snelwegen. Het nieuwe beleid van Singapore beperkt nu het begraven tot 15 jaar om het gebruik van begraafplaatsen te optimaliseren. Planning kan moeilijker zijn door strikte regelgeving vanuit de overheid.

Europese steden investeren in groen

In Berlijn en andere Europese steden worden begraafplaatsen omgebouwd tot parken. Ook zorgen de knekelhuizen in Parijs voor uitdagingen op het gebied van zonering en bouw. Op dezelfde manier werd het
Steden wereldwijd moeten op zoek gaan naar alternatieve en ecologische manieren om hun overleden burgers te eren en te herdenken. Hong Kong biedt bijvoorbeeld de mogelijkheid van een openbaar columbarium waar urnen met gecremeerde as worden bewaard. Deze faciliteit heeft echter een wachttijd van vijf jaar voor het verkrijgen van een kleine plek. Gezien de vraag heeft Hong Kong ook een prototype ontwikkeld voor een off-shore columbarium-eiland genaamd Floating Eternity, dat 370.000 urnen op zee zou kunnen bevatten. Deze uitdagingen roepen op tot het overwegen van functionele, burger-vriendelijke, duurzame en kosteneffectieve mogelijkheden voor het uitvoeren van rouwrituelen in de stad.

Begraafplaatsen als stedelijke openbare ruimtes

In de afgelopen jaren heeft het idee om stedelijke crematoria en begraafplaatsen om te vormen tot stedelijke openbare ruimtes aan populariteit gewonnen. Planners en architecten passen hun ontwerpen en functies aan als levendige openbare ruimtes die meerdere doeleinden kunnen dienen. Voorbijgaand aan de deprimerende en ongemakkelijke aard van deze ruimtes, evalueren stedelijke planners de begraafplaatsen en crematoria als ruimtes die cultureel toegankelijker kunnen zijn en deel kunnen uitmaken van de groene infrastructuur van een stad. Dergelijke analyses kunnen helpen bij het analyseren van beperkingen en mogelijkheden op het gebied van strategisch grondgebruik bij het integreren van opkomende trends.

Bovendien tonen studies van Oslo, Noorwegen en Kopenhagen, Denemarken de bijdrage van begraafplaatsen aan het stedelijke milieu als multifunctionele gemeenschappelijke ruimtes. Dergelijke voorbeelden kunnen hedendaagse kaders inspireren voor stedelijke architectuur en planning om ruimtes voor overledenen opnieuw te bekijken als stedelijke openbare ruimtes die inclusief, open en gemakkelijk toegankelijk zijn.

Stedelijke optimalisering

De huidige omstandigheden vragen om diepgaande studies en onderzoek naar de staat van stedelijke begraafplaatsen en crematoria terwijl ze nieuwe locaties voor uitbreiding en alternatieve methoden voor overleving voorstellen.  De sleutel zal zijn om passende vraag- en aanbodvereisten te schatten voor grondtoewijzing en zonering met minimale milieueffecten. Deze ruimtes kunnen ook de cultuur en geschiedenis van een stad laten zien door middel van kunstinstallaties en tentoonstellingen, waardoor ze visueel inspirerend worden.

Alternatieve trends zoals groene crematies, milieuvriendelijke natuurlijke begraafplaatsen en begroeide begraafplaatsen kunnen worden opgenomen in beleidskaders als een multifunctioneel netwerk van de groene infrastructuur van een stad. Zo zijn er bijvoorbeeld al vele landen die het resomeren of cremeren op elektriciteit toepassen.

Digitaal bezoek

Stedelijke centra kunnen investeren in innovatieve digitale technologieën om over te stappen op virtuele crematoria en graven in de metaverse, waarbij rekening wordt gehouden met religieuze en culturele sentimenten. Dit kan nabestaanden verlichting bieden door online beschikbare diensten en locaties te vinden terwijl milieuverstoring wordt verminderd. Japan creëerde bijvoorbeeld virtuele realiteit ervaringen van zijn begraafplaatsen voor online bezoeken tijdens de pandemie. In een ander gebruik van technologie herbergt Kuala Lumpur’s grote gemechaniseerde columbarium duizenden urnen die zijn opgeslagen in een kluis die kan worden opgehaald met een elektronische kaart.

Hoewel het moeilijk en complex is, is het heroverwegen van het beleid, het ontwerp en de functie van stadse crematoria en begraafplaatsen cruciaal om de doden op passende wijze te eren en levendige, inclusieve locaties te creëren die meerdere doeleinden dienen. Open groene ruimtes vormen een essentieel onderdeel van het stedelijke landschap en zijn essentieel om de stad gezond, dynamisch, omarmend, leefbaar en geschikt voor sterven te maken.

via ors & CB