Plantenlaboratorium op de Stadsbegraafplaats van Leuven

De Leuvense Stadsbegraafplaats is een groene plek in de stad, een koesterplek waar je naast troost ook veel groen vindt. Door de toenemende warmte- en droogteperiodes krijgen veel bomen in de stad het moeilijk. Daarom experimenteert stad Leuven nu met een plantenlaboratorium op de Stadsbegraafplaats. Ze onderzoekt er welke boom- en plantensoorten het best zullen gedijen in ons veranderende klimaat.

Wie de voorbije maanden op de Leuvense Stadsbegraafplaats passeerde, zag veel bedrijvigheid. Op verschillende plaatsen werd nieuw groen aangeplant. “We willen de begraafplaats nog verder vergroenen, en gaan daarmee heel ver”, vertelt schepen van begraafplaatsen, Bieke Verlinden. “We willen zowel de natuurwaarde en de biodiversiteit van deze bijzondere plaatsen vergroten als hen beter bestand maken tegen de klimaatverandering.” Daarom begint de stad nu met een ‘plantenlaboratorium’ op de Stadsbegraafplaats, aangestuurd door de landschapsarchitect van de begraafplaatsen. “In dat plantenlaboratorium gaan we volop ontdekken wat de mogelijkheden zijn op vlak van klimaatbestendigheid”, zegt schepen van openbaar groen Lalynn Wadera. “Onze stad wordt letterlijk een labo voor verandering en vernieuwing. Want ook in het beheer van het ander openbaar groen zoekt Leuven voortdurend naar nieuwe antwoorden op de uitdaging van de klimaatopwarming.”

Twee redenen

De stad Leuven experimenteert voor het eerst met een aangepast assortiment aan bomen en struiken die beter bestand zijn tegen de toenemende hittegolven en langere periodes van droogte.  In het laboratorium zal een 60-tal boomsoorten getest worden op hun droogte- en hitteresistentie. Het gaat om zowel inheemse als uitheemse, zuiderse soorten. “We spelen niet gewoon op veilig met een handvol standaardsoorten waarvan we op voorhand zeker zijn dat ze het goed zullen doen in ons warmer en droger wordende klimaat”, legt schepen Verlinden uit. “Er werden onder meer fruitbomen aangeplant, wat vrij uniek is voor het openbaar domein. We beslisten om alles opnieuw open te trekken en uit te zoeken welke boomsoorten en planttechnieken het beste resultaat opleveren. Van elke soort planten we één of twee exemplaren. We volgen de soorten intensief op om te kijken welke het goed doen binnen de heersende omstandigheden, en welke we beter niet behouden. Daarbij geven we veel aandacht aan het beschermen van de biodiversiteit zodat er inheemse soorten niet verdrongen worden.” Na drie jaar zal de stad de eerste conclusies kunnen trekken uit dit plantenlaboratorium op de Stadsbegraafplaats. Leuven wil daarmee ook andere steden, gemeenten of vakorganisaties die gelijkaardige situaties ervaren, inspireren en de kennis die ze uit dit experiment haalt met hen delen. 

Experimenteren 

De stad Leuven gaat op de begraafplaats ook experimenteren met de manier waarop ze aanplant. “De juiste planttechniek kan de planten immers een vliegende start geven”, zegt Lalynn Wadera. “We merkten de afgelopen jaren dat het veranderende klimaat ook een impact heeft op de klassieke manier van aanplanten die we gebruiken.” Schepen Verlinden vult aan. “Ook op dat vlak zullen we op de Stadsbegraafplaats volop experimenteren om te zien hoe we van bij het prille begin de planten de best mogelijke start kunnen geven. We zullen bijvoorbeeld kleinere exemplaren dicht tegen elkaar aan plaatsen zodat ze elkaar kunnen beschermen tegen de hitte.” Heel wat bomen op de Stadsbegraafplaats zijn er niet goed aan toe. “Het wordt moeilijker om nieuwe aanplant aan de groei te krijgen en het volwassen bomenbestand krijgt het steeds lastiger door bijvoorbeeld watertekort of stamschade door zonnebrand”, zegt Verlinden. “Ook maakte het jarenlange gebruik van pesticiden de  bodem er minder vitaal. Gelukkig is de tijd van pesticiden en herbiciden voorbij, maar de verschraling van de bodem herstellen kost tijd.”

Bloemenweide 

Binnen het idee van het plantenlaboratorium komt er ook een bloemenweide en plukzone. Dit voorjaar werden al verschillende bloemenmengsels ingezaaid, geselecteerd op basis van hun weerbaarheid tegen droogte en warmte. “Met een kleurrijke bloemenweide maken we van onze begraafplaats een echte koesterplek, een park vol rust en groen waar we elkaar herdenken, herinneren en in gedachten levend houden”, zegt schepen Verlinden. “Je kan er ook een bloem plukken om mee naar huis te nemen om ook daar de verbinding met de begraafplaats, en wie je er koestert, te blijven voelen.

We willen dat er geplukt kan worden en dat mensen die bijvoorbeeld thuis in een vaasje zetten. Dat symboliseert de nabijheid van de geliefde. Je kan de bloem ook op het graf leggen. Het is bijna een ritueel. Het moeten plekken van liefde worden waar er weer verbinding kan komen. We willen met dit project ook andere steden en gemeenten inspireren op hun begraafplaatsen.” Samen met bloemenbedrijven onderzoekt de stad Leuven welke bloemen het goed doen. Er komt ook een monitoring om die te gaan versterken, zodat ook de bijen en de vlinders meer ruimte krijgen. 

Herwaardering begraafplaats 

Met dit project wil de stad Leuven de begraafplaatsen ook herwaarderen. “Het project past helemaal om die stadsbegraafplaatsen te herwaarderen en de leefbaarheid te vergroten”, zegt Bieke Verlinden. “Wij vinden dat ongelooflijk te koesteren zones. Natuur kan troost en energie geven. Mensen moeten naar hier komen om te bezinnen en lotgenoten te ontmoeten. Ze kunnen bijdragen tot een bezinning, mentale veerkracht, je kan er tot rust kan komen en relativeren. Verlies kan diverse vormen aannemen en heeft niet altijd met de dood te maken. Begraafplaatsen zijn mooie plekken van onschatbare waarden, waar ook heel veel samen komt. Maar we zien in het algemeen dat begraafplaatsen het moeilijk hebben.

Er zit verschraling in de bomen. Bomen krijgen het moeilijk in steden door de extreme hitte en langdurige droogte. Veel bomen geraken in stress.” De stad Leuven nam eerder al maateregelen. “In het najaar van 2020 hebben we daarom voor het eerst de vallende herfstbladeren niet langer weggeharkt als afval, maar ze laten liggen als voeding voor de bodem”, zegt Verlinden. “Zo krijgen we humus. Het is nodig om de bodem en het bomenbestand weer op te revitaliseren. Door die altijd weg te halen, ontstond er een verzanding van de bomen. We doen ook aan extensief maaibeheer waardoor er vanzelf al veel meer bloemen ontstaan.”

Eigen redactie via Matthias Vanheerentals – Beelden: met toestemming van de stad Leuven gepubliceerd.